विनोद शर्मा / काठमाडौं, कात्तिक
हिन्दु नेपालीहरुको दोश्रो ठुलो चाड तिहार घर आँगनमा आइसकेको छ । चाडवार्डको नाममा विभिन्न बहानामा फजुल खर्च गर्नु नेपालीको पहिचान बनिसकेको छ । विशेषतः दसैं र तिहारमा जुवातास खेल्ने, अत्याधिक मदिरा सेवन गर्ने र पटकामा करोडौं रकम खर्च गरिन्छ । यी सबै खर्च अनावश्यक हुन् । मनोरञ्जनका लागि भन्दै गरिने फजुल खर्चले ठूलो धनराशी विदेशिएको छ । विशेष गरी तिहारका बेला पड्काइने पटका दसैंको सुरुवातसँगै देशमा भित्रिन्छ । सरकारले पटाका भित्रिन नदिन भन्दै विभिन्न कार्यक्रम र रणनीति लागु गरे पनि तिहारको समयमा करोडौं मूल्य बराबरका पटकाको अवैध बिक्री वितरण भैरहेको छ । पटकाको आयातले एकातिर स्वदेशी रकम विदेश पुग्छ भने अर्कोतिर पटका पड्काउँदा व्यक्तिको स्वास्थ्यमा समेत असर पुग्छ । पटका पड्काउँदा आगलागी भएको, पड्काउने व्यक्तिसमेत घाइते भएको एवं पटकाको आवाजले तर्सेर मानसिक रुपमा तनाव बेहोर्नु परेको थुप्रै उदाहरण छन् । आर्थिक, सामाजिक र शारीरिक सबै हिसाबले घातक पटकाको आयात ओसार पसार र बिक्री वितरणमा रोक लगाउनु आवश्यक छ ।
तिहारमा धेरैले झिलीमिली बत्ती बालेसँगै पटका पड्काउनुलाई नै रमाईलो मान्छन् । तर पटका पड्काउँदा सधैं सावधान हुनुपर्छ । नत्र धनजनको क्षति हुनुका साथै आफ्नो ज्यान पनि जोखिममा पर्न सक्छ । रकेट, भुईंचम्पा, आलुबम जस्ता बारुद भरिएका पटका पड्काउँदा यसबाट उत्पन्न हुने आगोका कारण धनजनको क्षति हुन्छ । पटकाले स्वयम् पटका पड्काउनेहरुलाई पनि बाँकी राख्दैन । पटकाबाट आउने आगोका कारण आँखामा र आवाजका कारणले हाम्रो कानलाई प्रत्यक्ष असर पार्छ । यस्ता घटना हरेक वर्ष हामीले सुनिरहनु, देखिरहनु र भोगीरहनु परेकोछ । त्यसैले पटका पड्काउनु परे केही सावधानी अपनाउनु पर्छ, जसले ठूलो दुर्घटना हुनबाट बच्न सकिन्छ ।
पटका पड्काउँदा ध्यान दिनुपर्ने कुराहरु :
सकेसम्म पटका नपड्काउँदा राम्रो हुन्छ । अभिभावकले पनि आफ्ना सन्तानलाई पटका पड्काउन निरुत्साहित गर्नुपर्छ । एक छिनको मनोरञ्जन दिने पटका किन्नका लागि गरिने खर्च हाम्रो देशमा बस्दैन भनेर सम्झाउनु पर्छ । त्यो रकमलाई आफ्नै गाउँ ठाउँको भलाईका लागि खर्च गर्न सकिन्छ भनेर बुझाउने हो भने उनीहरु सहमत हुन्छन् । यदी पटका पट्काउने नैं हो भने पनि केही कुरामा साबधान रहने हो भने क्षतिलाई कम गर्न सकिन्छ ।
१) आफ्ना नानीहरुलाई एक्लै पटका पड्काउन दिनुहुँदैन । उनीहरुलाई अविभावकले साथ दिनुपर्छ ।
२) पटका घरभित्र पड्काउनु हुँदैन । फुसको घर, परालको थुप्रोका साथै बालबालिका धेरै भएको ठाउँभन्दा टाढा पटका बाल्नुपर्छ । आफूले पनि अलि परैबाट पटकामा आगो सल्काउनुपर्छ । पटकामा आगो लाग्नासाथ सुरक्षित स्थानमा जानुपर्छ ।
३) पटका पड्काउँदा सधैं प्लास्टिकको चस्मा लाउनुपर्छ । जसले आँखालाई सुरक्षित राख्न सकिन्छ ।
४) पटका पड्काउने ठाउँको वरपर पानीको भाँडा राख्नु पर्छ । केही गरी आँखामा पटकाको बारुद परेमा तुरुन्तै पानीले सफा गर्नुपर्छ । दस मिनेटसम्म आँखामा पानी छयापिरहनु पर्छ ।
५) आँखामा बारुद पसेको छ भने आफैंले झिक्नु हुँदैन । चिकित्सकको सहायता लिनु पर्छ । अस्पताल वा नजिकको स्वास्थ्य केन्द्रमा जानुपर्छ । यस्तो स्थितिमा एन्टिबायोटिक ड्रप प्रयोग गर्नुका साथै कपासले आँखा सफा गर्नुपर्छ ।
६) पटकाको चोटको असर आँखाको नानीमा प¥यो भने मोतीयाबिन्दु समेत हुन सक्छ । आँखामा गम्भीर चोट लागे तुरुन्तै विशेषज्ञकहाँ वा आँखा अस्पताल जानुपर्छ ।
७) पटका पड्काउने बेलामा पहिरनमा समेत ध्यान दिनुपर्छ । सकेसम्म खुकुलो र सिन्थेटिक कपडा लगाउनु हुँदैन ।
८) जलिरहेको पटकालाई छुनु हुँदैन, त्यो जुनसुकै बेला विस्फोट हुन्छ । कतिपय बालबालिका बहादुरी देखाउन हातमा राखेर पटका पड्काउँछन् तर यस्तो कार्यबाट बालबालिकाहरुलाई निरुत्साहित गर्नुपर्छ ।
९) पटका हातमा नपड्कियोस् भन्ने कुरामासतर्क रहनुपर्छ । पटका पड्काउँदा अनुहारलाई सकेसम्म टाढा राख्नुपर्छ ।
१०) कहिलेकाँही बालबालिकाले सबै पटका एउटै ठाउँमा जम्मा पारेर आगो लगाउँछन् । यसले ठुलो दुर्घटना निम्त्याउँछ । अविभावक वा यसो गर्न लागेको देख्ने जो कसैले पनि उनीहरुलाई त्यस्तो गर्नबाट रोक्नुपर्छ ।
११) रकेट वा माथि आकाशसम्म जाने पटकालाई खुला स्थानमा छोड्नुपर्छ ।
१२) स–साना केटाकेटीलाई एक्लै पटका किन्न दिनु हँुदैन, खतरनाक पटका विशेष किसिमले सजाईने हुँदा उनीहरु त्यसतर्फ आकर्षित हुन्छन् । बरु सुरक्षित र सरल पटका आफैंले किनिदिनु पर्छ ।
१३) दियो र मैनबत्ती नजिकै पटका बाल्नु हुँदैन । यसबाट आगो फैलने डर हुन्छ ।
१४) ठूलो आवाज आउने पटका पड्काउनु हुँदैन, यसले कानको जाली फुट्न सक्छ जसका कारण पटका पड्काउने व्यक्ति तथा आसपासका बसेको व्यक्ति बहिरो हुने सम्भावना बढ्छ ।
१५) रकेट, अनार आदि ठूला पटका पड्काउँदा सुरक्षित हुने विधि सिक्नु पर्छ ।
१६) गाडी, मोटरसाइकल जस्ता छिट्टै आगो लाग्न सक्ने पदार्थ भएका सवारी साधनको नजिकमा बसेर पटका पड्काउनु हुँदैन । किनभने पेट्रोलले चाँडै आगो समात्छ ।
१७) पटका पड्काइसकेपछि हात राम्रोसँग साबुन पानीले धुनुपर्छ, जसले गर्दा बारुदको कण खानासँगै मुख, पेट वा आँखामा जान नपाओस् ।
यदी पटाका पड्काउने क्रममा कुनैअसाबधानीका कारण दुर्घटना भएमा घाईते अथवा पटाका पड्काउने व्यक्तिलाई गाली गर्नु, पिट्नु हुँदैन । जसका कारण उनीहरुमा सकारात्मक भन्दा नकारात्मक प्रभाव बढि पर्न सक्छ । उनीहरुलाई सम्झाउनु पर्छ । सकेसम्म त पटाका नपड्काउनु नै बुद्धिमानी हो । तर पनि यस्ता कुरामा ध्यान दिन सके पटकाका कारणले हुने क्षति कम गर्न र दुर्घटनालाई न्युनिकरण गर्न सकिन्छ ।
